Табиғат

Мұнда iшкi демалыстың пайда болу фактiлерiнiң бiрi — Қазақстанның солтүстiгiнде орналасқан. Аймақ елiмiзде көлдердiң саны бойынша бiрiншi орында тұр. Бұдан басқа, Солтүстiк Қазақстан облысында республикада орман трактаттары саны бойынша екiншi, ал үшiншi жолда жолдың ұзындығы бойынша екiншi орында. Толқынды тау шатқалының бейнесi, таулы қалдықтары мен көлдерi, орман-дала өсiмдiгi мен қарағай ормандарының керемет мүсiнi болып табылатын, Қазақстанның солтүстiк өңiрiн туризмдi дамыту үшiн тартымды етедi.

Географиялық жағдайы

Солтүстiк Қазақстан облысы Қазақстанның солтүстiгiнде орналасқан, Батыс Сiбiр жазығының оңтүстiк шетiнде және қазақ мелкосопочник бөлiгi (Сары-Арқа). Ол солтүстiкте — Ресейдiң Қорған, Түмен және Омбы облыстарымен, оңтүстiк-шығысында — Павлодар облысымен, оңтүстiгiнде — Ақмола облысымен, батысында — Қостанай облысымен шектеседi. Облыстың бүкiл аумағы UTC + 6 уақыт белдеуiнде орналасқан.

Облыс аумағы 97 993 км² құрайды және Қазақстанның аумағының 3,6% құрайды. Солтүстiк-оңтүстiк бағыты бойынша шеткi нүктелер арасындағы тiк сызықтағы арақашықтық 375 км, батыс-шығыс — 602 км. Шекаралық солтүстiк нүктесiнiң координаттары 55° 26’ды құрайды. w. және 68° 59’дюйм. т.с.с. оңтүстiк нүктесi 52° 13’ж. w. және 67° с. төтенше батыс нүктесi 54° N. w. және 65° 57’в. шығыс нүктесi 52° 50’лар. w. және 74° 02’дюйм. e.

Оңтүстiгiнде Жақсы-Жалғытау тауы (748 м) — облыстың ең биiк нүктесi [3], ең төменгi нүктесi — аймақтың шығысында орналасқан Көл Теке (28 м).

Климат

Аймақтың климаты күрт континентальды. Қысқы суық және ұзын, жаз өте ыстық, айқын, жиi құрғақ ауа райы басым. Қаңтардағы орташа температура -18,6 °C, шiлде + 19,0 °С. Ең төмен температура -48 °C (Bulaevo станциясы, 1968), ең жоғарғы +41 °C (Сергеевка қаласы, 2014). Орташа күндiзгi температура 0 °C-тан жоғары кезеңнiң ұзақтығы орта есеппен 125 күн. Температураны 0 °C-қа ауыстырудың орташа мерзiмi 10-15 сәуiр, ал +5 °C — 22-25 сәуiр аралығында.

Күннiң ұзақтығы жыл iшiнде 7-ден 17 сағатқа дейiн өзгередi. Облыстың солтүстiк аймақтарында бiр жыл бойы 78 бұлтсыз күн, оңтүстiк өңiрлерде — 41-ге дейiн. Жылына күн ұзақтығы 1900-2000 сағатты құрайды. Күннiң жалпы сәулеленуi жылына 95 ккал / см 2 құрайды, оның iшiнде 65 ккал — тiкелей сәуле, 30 ккал — шашыранды сәуле.

Орташа жылдық жауын-шашын мөлшерi 350 мм құрайды, оның 80-85% жылы мезгiлде (сәуiр-қазан) төмендейдi. Қар жамылғысы шамамен 5 ай — қарашадан наурызға дейiн, қыстың соңында орташа қалыңдығы 25 см болады.

Гидрография

Өзендер өзендердiң бассейнiне жатады. Облыстың аумағы Есiл өзенiнiң алқабында (Иманатиiк және Аққанбұлақ суларымен) қиылысатын меридиандық бағытта орналасқан, енi оңтүстiктен бiрнеше шақырымнан бастап солтүстiкке қарай 20-22 шақырымға дейiн өзгередi.

Облыстың аумағында бар және жоғалып кеткен көлдердiң 3425 шұңқыры бар. Олардың iшiндегi ең iрiлерi — Силетениз (777 км²), Теке (265 км²), Шағалаализ (240 км²), Киши-Караой (102 км²). 30-50 км² дейiнгi және одан жоғары ауданы Siverga, Mengitser, Stanovoye, Bolshaya Tarangul (Tarankol) сияқты көлдерде орналасқан. Сандық жағынан, көлдер мен көлдер бассейндерi шамамен 1 км² аудандарда басым. Көкшетау көлдерi ең терең: Шалқар — 15 м, Жақсы-Жалғыстау — 14,5 м, Имантау — 10 м; көлдер 3-5 м-ден кем тереңдiкте басым аймақтың аумағында Есiл өзенiнде шамамен 117 км² болатын Сергеев су қоймасы бар.

Табиғат

Солтүстiк Қазақстан облысы орманды-дала және дала аймақтарында орналасқан. Орман-далада оңтүстiк орманды дала және далалық орманды дала ерекшеленедi. Оңтүстiктегi орманды дала даланың солтүстiгiн алып жатыр және сұр орман ормандары мен қопсыған шөптi-шалғынды далалы жерлерде кептiрiлген шөптер мен шалғынды-топырақты топырақтарда, қопсытқыштармен, кейде талдың қопсытқыштары бар қайыңдар мен қопсыған ормандарды бiрiктiредi. Коломна орманды даласы Солтүстiк Қазақстан облысының басым бөлiгiн құрайды. Ащы қайың кесек талдардың сирек орман массивiн құрайды. Қарапайым черноземдерде шөптердiң шөптi шөптерi басым, негiзiнен жыртылған. Орман алаңы аумақтың 8% -ын құрайды, ормандар — көбiнесе қайың.

Мақаланың шыққан күні: 11.09.2018 15:33

Парақтағы соңғы өзгерістер: 08.08.2022 19:52